Công nhân ở TP.HCM 'bỏ phố về quê': Hàng loạt hệ lụy kéo theo

Làn sóng công nhân ở TP.HCM “bỏ phố về quê” xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có yếu tố kinh tế, dịch bệnh và cả sự cạnh tranh lao động giữa các địa phương.

Trong hơn hai thập kỷ qua, sự phát triển nhanh chóng của các khu công nghiệp, khu chế xuất ở TP.HCM và vùng phụ cận đã thu hút hàng triệu lao động nhập cư. Họ là những người trẻ từ các tỉnh miền Trung, miền Bắc và miền Tây Nam Bộ, rời quê lên thành phố lập nghiệp.

Hàng loạt công nhân ở TP.HCM "bỏ phố về quê" đã kéo theo nhiều hệ lụy cho địa phương - Ảnh: minh họa

Nhiều hệ lụy kéo theo

Theo thống kê của Sở Nội vụ TP.HCM, trước năm 2020, có thời điểm TP tiếp nhận gần 5 triệu lao động nhập cư, chiếm hơn 50% lực lượng lao động toàn thành phố. Đây là nguồn nhân lực quan trọng, góp phần đưa TP trở thành trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước.

Tuy nhiên, sau đại dịch COVID-19, cục diện đã thay đổi. Hàng trăm ngàn người mất việc, thu nhập giảm sút, khiến nhiều công nhân quyết định hồi hương. Làn sóng “bỏ phố về quê” từ đó lan rộng.

Những tháng gần đây, tình trạng công nhân, lao động nhập cư ở TP.HCM rời bỏ các khu công nghiệp, khu chế xuất để về quê ngày càng gia tăng. Tại phường Tam Bình – nơi có 2 khu công nghiệp lớn là Linh Trung 2 và Bình Chiểu với hàng trăm nghìn công nhân nhưng nay đang trong tình cảnh đìu hiu, vắng vẻ.

Theo ông Nguyễn Văn Khuôn - Phó chủ tịch UBND phường Tam Bình (TP.HCM) có 3 nhóm nguyên nhân dẫn đến việc công nhân rời bỏ các khu công nghiệp để về quê. Đó là sự đứt gãy chuỗi sản xuất sau đại dịch; xu hướng dịch chuyển doanh nghiệp và lao động; áp lực đời sống đô thị.

Điều đáng nói, theo ông Khuôn hệ lụy từ làn sóng “bỏ phố về quê” không chỉ ảnh hưởng đến lực lượng lao động trực tiếp mà còn tạo ra nhiều tác động dây chuyền.

Cụ thể, nhiều công ty tại phường Tam Bình phản ánh tình trạng thiếu nhân công sản xuất. Một số đơn hàng xuất khẩu phải chậm tiến độ, ảnh hưởng đến uy tín và lợi nhuận. Đây là điều nguy hiểm trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt.

“Qua thống kê cho thấy có nơi tỷ lệ công nhân nghỉ việc lên tới 40-60%. Đặc biệt, tại khu vực Bình Chiểu, nhiều công ty ngừng hoạt động, hoặc di dời sang địa bàn khác”, ông Khuôn cho biết.

Không chỉ vậy, khi các đơn hàng quốc tế suy giảm, nhiều ngành như dệt may, da giày, điện tử – vốn sử dụng lượng lớn lao động – đã phải thu hẹp quy mô. Người lao động mất việc không còn lựa chọn nào khác ngoài việc rời thành phố.

Khi công nhân rời đi, lượng khách hàng của các dịch vụ nhỏ lẻ giảm mạnh. Từ quán ăn vỉa hè, tiệm tạp hóa đến các dịch vụ sửa xe, giặt ủi đều rơi vào cảnh ế ẩm. Một số chủ nhà trọ cho biết tỷ lệ phòng trống tăng cao, có nơi lên đến 30-40%.

Lực lượng lao động nhập cư giảm đi kéo theo số học sinh là con em công nhân cũng giảm, ảnh hưởng đến quy mô một số trường học. Bên cạnh đó, công tác quản lý dân cư trở nên phức tạp hơn khi có sự biến động lớn trong thời gian ngắn.

Giữ chân lao động ở lại thành phố bằng cách nào?

Trước tình hình trên, ông Khuôn cho biết địa phương đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giữ chân và thu hút lao động. Phường đã vận động các chủ nhà trọ nâng cấp cơ sở vật chất, cải thiện môi trường sống để công nhân cảm thấy gắn bó hơn. Đồng thời, khuyến khích chuyển đổi công năng các khu nhà trọ cũ, không phù hợp với quy hoạch, sang mô hình dịch vụ mới.

Ngoài ra, con em công nhân cư trú tại địa phương được tạo điều kiện học tập tại các trường công lập theo đúng quy định, giúp họ yên tâm gắn bó lâu dài. “Đây là giải pháp quan trọng, bởi việc học hành của con trẻ là mối quan tâm hàng đầu của các gia đình lao động”, ông Khuôn nói.

Với lợi thế nằm gần các trường đại học, cao đẳng, UBND phường Tam Bình hướng tới việc trở thành điểm đến của sinh viên và lao động trẻ. Chính quyền phường đang phối hợp cùng các trường để mở rộng ký túc xá, tạo cơ hội việc làm bán thời gian, giúp sinh viên vừa học vừa làm.

Phường phối hợp với thành phố để mời gọi doanh nghiệp mở rộng sản xuất, đầu tư cơ sở mới. Đồng thời, kết nối các sàn giao dịch việc làm, hỗ trợ người lao động tìm kiếm cơ hội ngay tại địa phương.

Làn sóng công nhân rời bỏ thành phố để trở về quê đặt ra thách thức lớn cho chính quyền đô thị như Tam Bình: vừa phải giữ chân lao động, vừa tìm cách thích ứng với sự dịch chuyển tất yếu.

“Chúng tôi tin rằng nếu tạo được môi trường sống và làm việc tốt, công nhân sẽ chọn ở lại, gắn bó với thành phố.”, ông Khuôn khẳng định

Có thể nói, “bỏ phố về quê” không chỉ là quyết định cá nhân của hàng ngàn lao động mà còn là bài toán phát triển đô thị trong giai đoạn mới. Tam Bình và các phường, xã khác ở TP.HCM có khu công nghiệp đang ở tuyến đầu chứng kiến sự dịch chuyển này. Giữ chân công nhân hay để họ ra đi – câu trả lời nằm ở việc chính quyền và doanh nghiệp có thực sự cải thiện đời sống người lao động hay không.

Hồ Quang