Podcast - sự trở lại của văn hóa nghe trong thời đại số

Có một thời, đôi tai bị xem nhẹ do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và internet.

Thời đại bùng nổ hình ảnh từ TV, YouTube, streaming cho đến các mạng xã hội như TikTok ngập tràn những video ngắn vài chục giây, phần nghe dường như chỉ đóng “vai phụ” trong đời sống giải trí. Thế rồi, hoàn toàn bất ngờ, một thứ tưởng chừng đã lỗi thời - podcast - trỗi dậy mạnh mẽ. Không ồn ào, không chiêu trò, không kỹ xảo, podcast chỉ có âm thanh nhưng lại đủ sức hút hàng triệu người trên khắp thế giới. Vậy điều gì đã làm nên sức hấp dẫn kỳ lạ này?

Podcast là chương trình âm thanh dạng số được phát hành trên internet mà người dùng có thể nghe trực tuyến bất cứ lúc nào hoặc tải về trước rồi nghe sau

“Radio thế kỷ 21”

Podcast là chương trình âm thanh dạng số được phát hành trên internet mà người dùng có thể nghe trực tuyến bất cứ lúc nào hoặc tải về trước rồi nghe sau. Podcast giống YouTube nhưng chỉ có âm thanh, hoặc một dạng radio theo yêu cầu - muốn nghe lúc nào thì nghe, không phải chờ giờ phát sóng như trước. Nội dung podcast vô cùng đa dạng và phong phú: từ tin tức, bình luận xã hội, phỏng vấn nhân vật, bài giảng khoa học, cho đến tản mạn, kể chuyện kinh dị, phá án hay thậm chí hài độc thoại.

Cái tên “podcast” ra đời vào năm 2004 bởi phóng viên Ben Hammersley của tờ The Guardian, ghép từ “iPod” và “broadcast” (phát sóng). Giai đoạn đầu, podcast chủ yếu gắn liền với hệ sinh thái của Apple (iPod, iTunes) và phát triển khá chậm. Chỉ đến khi các công ty lớn quyết định nhảy vào miếng bánh béo bở này vào năm 2018, podcast mới phát triển nhanh chóng.

Cái tên “podcast” ra đời vào năm 2004 bởi phóng viên Ben Hammersley của tờ The Guardian, ghép từ “iPod” và “broadcast” (phát sóng)

Ban đầu, nó chỉ là thú vui của một nhóm nhỏ mê công nghệ. Nhưng theo thời gian, podcast lặng lẽ bành trướng và trở thành ngành công nghiệp hàng tỷ đô. Ngày nay, hàng trăm triệu người trên khắp thế giới đang vừa làm việc nhà, vừa chạy bộ, vừa tập gym vừa nằm lười trên giường… và nghe podcast. Đa số trong đó là người trẻ. Theo khảo sát của trung tâm Edison Research (2023), hơn 62% người nghe podcast thường xuyên ở Mỹ dưới 35 tuổi.

Trên nền tảng Spotify, podcast chiếm 14,3% tổng thời gian nghe và khoảng 33% người dùng toàn cầu tương tác với nội dung podcast mỗi tháng. Trong khi đó, Apple Podcast cũng ghi nhận sự tăng trưởng đáng kinh ngạc, đặc biệt là độ tuổi 12 - 34 tuổi: tỷ lệ nghe đã tăng từ 59% vào năm 2024 lên 66% vào năm 2025. Mặc dù vậy, Youtube mới là kênh được nghe nhiều nhất trên thế giới - chiếm 34% người nghe podcast, vượt xa Spotify (17%) và Apple Podcast (11%).

Ở Việt Nam, khán giả của podcast cũng đang tăng trưởng nhanh. Một khảo sát được thực hiện vào năm 2022 cho thấy 46% người dùng internet Việt Nam từng nghe podcast. Các kênh như “Have A Sip”, “Vietcetera Podcast”, “Spiderum”… đã tạo nên làn sóng nghe mới.

Đa số người nghe podcast là những người trẻ

Podcast trong đời sống tinh thần hiện đại

Trong thế giới ngày càng số hóa, con người dễ cảm thấy bị mất kết nối. Podcast với giọng nói thân thiện, dễ gần và nội dung hợp sở thích là một người bạn tinh thần đáng giá. Sau một ngày dài với áp lực công việc hoặc thiếu vắng cảm xúc từ những người xung quanh, người nghe chỉ cần bật podcast và thả mình vào thế giới riêng giữa họ và giọng nói bên kia.

Một nghiên cứu cho rằng nghe podcast khiến não bộ hoạt động, kích thích trí tưởng tượng và sáng tạo. Bởi vì nghe là một hình thức trải nghiệm “tạc hình ảnh trong tâm trí” mà không có hình ảnh thực, gần giống với đọc. Khi nghe một câu chuyện hay một chủ đề thú vị, tư duy não bộ kết nối, gợi hình, gợi cảm xúc, thậm chí mùi vị.

Thời đại bận rộn, rất nhiều người đang tìm đến những khoảnh khắc “chuyển đổi” từ ồn ào đến tĩnh: podcast với giọng đọc êm dịu, nội dung nhẹ nhàng hoặc sâu sắc như một liệu pháp tinh thần. Giọng kể chuyện, âm thanh nền, nhịp kể chậm rãi tạo ra không gian thư giãn giúp người nghe tạm thời gác lại những lo âu thường nhật.

Tất nhiên, podcast cũng có khuyết điểm. Chẳng hạn như rào cản về ngôn ngữ (các podcast nổi tiếng nhất thế giới đa phần là tiếng Anh), dễ bị phân tán sự chú ý khi thưởng thức, chất lượng nội dung không đồng đều hoặc nạn phát tán thông tin giả chưa được kiểm chứng.

Hơn cả một xu hướng công nghệ, podcast chính là sự hồi sinh của thói quen nghe - một bản năng vốn có của con người. Trước khi có chữ viết hay bất kỳ phương tiện giải trí nào, loài người đã truyền lại câu chuyện, tri thức, ký ức… bằng giọng nói. Podcast chỉ đơn giản là mang truyền thống ấy trở lại, trong một hình thức hiện đại, thuận tiện và gần gũi hơn.

Trong thế giới ngày càng cần kết nối tinh thần, podcast là một phương tiện “thầm lặng” nhưng đầy quyền năng - vừa là người kể chuyện, vừa là người lắng nghe, và luôn sẵn sàng đồng hành, đổi mới nhận thức, chữa lành tâm hồn người nghe.

Chí Thiện