Điểm chuẩn ĐH 2025 tăng ‘kịch trần’ rồi bất ngờ điều chỉnh, vì sao?

Điểm chuẩn đại học 2025 tăng bất ngờ, nhiều ngành chạm trần 30 điểm, gây tranh luận về cơ chế xét tuyển và tính công bằng.

Mùa tuyển sinh đại học năm 2025 khép lại với nhiều diễn biến bất ngờ khi điểm chuẩn ở nhiều ngành tăng vọt, thậm chí đạt ngưỡng tuyệt đối 30/30, trái ngược với dự báo ban đầu rằng điểm chuẩn sẽ giảm do phổ điểm thi tốt nghiệp THPT thấp hơn năm trước.

Ngay sau khi Bộ GD-ĐT công bố phổ điểm kỳ thi tốt nghiệp THPT, nhiều chuyên gia dự đoán điểm chuẩn sẽ giảm từ 2–3 điểm, nhất là ở các khối có môn Toán, B00, A00 và D01.

Tại Học viện Ngoại giao, ngành Trung Quốc học từ vị trí “top” với mức điểm trên 29 thì nay chỉ còn 26,09, giảm tới 3,11 điểm. Khối ngành y dược cũng ghi nhận sự tụt dốc mạnh: Trường Đại học Y Dược TP.HCM có ngành Dinh dưỡng giảm gần 5 điểm, xuống 19,25; các ngành Y học dự phòng, Điều dưỡng, Y học cổ truyền đều giảm từ 3 đến 4 điểm. Tại Đại học Y Hà Nội, ngành Y học dự phòng giảm gần 6 điểm, trong khi ngành Điều dưỡng phân hiệu Thanh Hóa hạ 3,25 điểm so với năm trước.

Những biến động này phản ánh rõ xu hướng điểm chuẩn đang phân hóa mạnh, từ tình trạng kịch trần ở một số ngành sư phạm, công nghệ cho tới sự sụt giảm đáng kể ở một số ngành từng được xem là “nóng”, tạo nên bức tranh tuyển sinh đa chiều và đầy bất ngờ trong năm nay.

Giáo sư Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ (ĐHQGHN), chỉ ra rằng điểm trung bình môn Toán đã giảm từ 6,45 xuống còn 4,78, đồng thời nhận định điểm chuẩn nhiều ngành sẽ đi xuống theo.

PGS.TS Bùi Hoài Thắng (ĐH Bách khoa TP.HCM) cũng chia sẻ quan điểm tương tự. Tuy nhiên, thực tế xét tuyển lại chứng kiến một bức tranh trái ngược: Hàng loạt ngành “hot” như Khoa học máy tính, Trí tuệ nhân tạo, Sư phạm ngoại ngữ tăng vọt, nhiều ngành lấy chuẩn gần như tuyệt đối, trong đó Sư phạm Tiếng Anh, Sư phạm Tiếng Trung và một số ngành quân đội dành cho nữ đạt mức 30/30, điều hiếm thấy trong lịch sử tuyển sinh.

Thí sinh tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 tại TP.HCM-Ảnh: Nguyễn Tuyết

Nguyên nhân đầu tiên được các chuyên gia chỉ ra là cơ chế cộng điểm ưu tiên và quy đổi chứng chỉ quốc tế. Nhiều trường áp dụng chính sách cộng điểm IELTS hoặc chứng chỉ tương đương, khiến tổng điểm của thí sinh có chứng chỉ dễ dàng vượt ngưỡng thông thường.

Chẳng hạn, IELTS 6.0 có thể được quy đổi tương đương với 9–9,5 điểm trong tổ hợp xét tuyển, tạo lợi thế vượt trội so với thí sinh chỉ dựa vào điểm thi THPT. Ngoài ra, cách quy đổi học bạ theo thang bách phân vị cũng góp phần làm “làm đẹp” điểm số, khi điểm học bạ 29/30 có thể quy đổi ra mức gần tuyệt đối, tạo ra khoảng cách lớn so với kết quả thi.

Một yếu tố khác là sự dịch chuyển chỉ tiêu tuyển sinh. Các trường ngày càng tăng tỷ lệ dành cho xét tuyển học bạ, kỳ thi đánh giá năng lực hoặc xét thẳng; trong khi chỉ tiêu cho phương thức xét theo điểm thi tốt nghiệp THPT bị thu hẹp.

Khi lượng thí sinh không giảm, sự cạnh tranh ở phương thức truyền thống trở nên gay gắt, khiến điểm chuẩn bị đẩy lên cao. Điều này cũng dẫn đến nghịch lý: Trong khi một số ngành công nghệ, ngoại ngữ “chạm nóc” điểm chuẩn thì nhiều ngành y tế dự phòng, dinh dưỡng, môi trường lại giảm sâu đến 5–6 điểm do ít thí sinh lựa chọn, phản ánh sự mất cân đối trong xu hướng chọn ngành.

Thực tế cũng cho thấy những ngành “hot” thường có chỉ tiêu hạn chế, càng làm gia tăng áp lực. Ví dụ, khối quân đội dành cho nữ vốn chỉ tiêu rất ít nhưng lượng thí sinh giỏi đăng ký đông đã khiến điểm chuẩn chạm ngưỡng tuyệt đối.

Sự cạnh tranh khốc liệt ở các ngành công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo hay sư phạm ngoại ngữ đã làm rõ xu thế tập trung lựa chọn vào một số lĩnh vực, bất chấp sự cảnh báo về nguy cơ mất cân bằng nhân lực trong tương lai.

Từ góc nhìn chuyên gia, PGS Đỗ Văn Dũng - nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM phân tích thêm: Công thức quy đổi học bạ chưa đủ chặt chẽ, dễ tạo ra chênh lệch từ 1–1,5 điểm, khiến nhiều thí sinh có kết quả thi tốt nghiệp trung bình khá gần như không còn cơ hội vào các ngành “hot”. Bên cạnh đó, tiêu chí cộng điểm khuyến khích từ giải quốc tế, chứng chỉ ngoại ngữ cũng là nguyên nhân đẩy điểm chuẩn lên mức quá cao.

Thầy cô trường TH-THCS-THPT Thanh Bình trao đổi với học sinh về kết quả kỳ thi - Ảnh: Nguyễn Tuyết

Việc điểm chuẩn tăng kỷ lục rồi bất ngờ điều chỉnh ở một số ngành là tín hiệu cho thấy hệ thống tuyển sinh cần được rà soát toàn diện. Các chuyên gia cho rằng cần siết chặt cơ chế quy đổi chứng chỉ, đồng thời cân bằng lại tỷ trọng giữa các phương thức xét tuyển để đảm bảo công bằng. Một số đề xuất cũng nhấn mạnh việc đặt ra giới hạn mức cộng điểm hoặc điều chỉnh quy đổi học bạ nhằm phản ánh đúng năng lực thực chất của thí sinh.

Nhìn rộng hơn, tình trạng điểm chuẩn 2025 là lời cảnh báo về nguy cơ mất cân đối cung – cầu nhân lực. Nếu xu hướng quá nhiều thí sinh đổ dồn vào các ngành công nghệ, ngoại ngữ, sư phạm mà bỏ ngỏ các ngành y tế, môi trường, xã hội, thị trường lao động tương lai có thể mất cân bằng.

Đây cũng là lúc cần sự định hướng sát sao từ cơ quan quản lý và các trường đại học, đồng thời đòi hỏi thí sinh cùng phụ huynh có cái nhìn dài hạn hơn khi chọn ngành, chọn trường.

Mùa tuyển sinh năm nay khép lại với nhiều bài học. Việc điểm chuẩn tăng phi mã, thậm chí “kịch trần” rồi phải điều chỉnh không chỉ là một hiện tượng tức thời mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự minh bạch, công bằng trong tuyển sinh.

Để bảo đảm một hệ thống giáo dục đại học phát triển ổn định và bền vững, điều cấp thiết trong thời gian tới là cải tiến toàn diện cơ chế xét tuyển, vừa khuyến khích thí sinh phát huy năng lực, vừa giữ được sự cân đối, hài hòa giữa các ngành nghề trong xã hội.

Nguyễn Tuyết