Phim tài liệu về gia đình 3 thế hệ gắn bó với cách mạng

Đạo diễn Đào Nhân với bộ phim tài liệu “Chiến binh thầm lặng” tái hiện câu chuyện gia đình 3 thế hệ gắn bó với cách mạng, lan tỏa tinh thần yêu nước.

Trong dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2.9, đạo diễn, nhà báo Đào Nhân, người nhiều năm gắn bó với dòng phim tài liệu chính luận, đã giới thiệu tác phẩm Chiến binh thầm lặng. Bộ phim khắc họa hành trình một gia đình 3 thế hệ gắn bó với cách mạng, vừa là sự tri ân vừa là nguồn cảm hứng cho thế hệ hôm nay.

 Một cảnh trong phim Chiến binh thầm lặng

 Anh có thể giới thiệu khái quát về phim Chiến binh thầm lặng.

- Đạo diễn, nhà báo Đào Nhân: Bộ phim này tôi thực hiện với mong muốn góp thêm một tiếng nói tuyên truyền dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2.9.

Nội dung là gia đình ông Đỗ Văn Dũng ở TP.HCM, một gia đình có truyền thống cách mạng 3 đời. Ông nội vốn là trung nông, đã tự nguyện hiến toàn bộ đất đai, tài sản cho cách mạng. Cha ông, ông Đỗ Văn Luyến, cùng mẹ là bà Đỗ Thị Nga (quê Kỳ Lam, Quảng Nam) từ năm 1940 đã tham gia kháng chiến chống Pháp. Bà Nga hoạt động trong phong trào Phụ nữ cứu quốc, thề “sống cùng sống, chết cùng chết, không bao giờ rời nhau”. Ông Luyến làm Chủ tịch Việt Minh tổng Đa Hòa, lãnh đạo quần chúng chống Pháp, đồng thời chỉ huy giải giáp quân Nhật ở Điện Bàn.

Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, đất nước được độc lập. Đến năm 1954, sau Hiệp định Geneva, ông Luyến được giao nhiệm vụ tổ chức những chuyến đưa cán bộ chiến sĩ tập kết ra Bắc tại cảng Quy Nhơn. Tuy nhiên, chuyến tàu cuối cùng không đến, ông bị địch bắt, giam ở nhà lao Vĩnh Điện. Hai năm sau, ông vượt ngục, tiếp tục hoạt động cách mạng ở miền Nam. Tại Sông Bé, ông cùng vợ vừa làm nghề dệt, vừa bí mật gây dựng cơ sở cách mạng, tích cóp tiền bạc mua máy dệt, lập xưởng để lấy lợi nhuận nuôi giấu cán bộ, mua vật tư, thuốc men gửi vào chiến khu.

Đạo diễn Đào Nhân trong một chuyến công tác năm 1998 - Ảnh: NVCC

Cả gia đình đều tham gia kháng chiến, tuổi thơ của ông Đỗ Văn Dũng gắn liền với hiểm nguy. Năm 13 tuổi, ông đã làm giao liên cho lực lượng biệt động Sài Gòn - Gia Định. Đến năm 1965, ông trở thành “mắt xích” quan trọng trong mạng lưới biệt động thành. Đặc biệt, năm 1971, khi vừa hoàn thành bậc trung học, ông Dũng được ông Năm Xuân (Mai Chí Thọ), Chính ủy Quân khu Sài Gòn - Gia Định giao trọng trách sang Nhật Bản du học ngành kinh tế quốc tế. Đây là sự gửi gắm kỳ vọng khi đất nước thống nhất, ông Dũng sẽ góp sức xây dựng, phát triển kinh tế.

Tại Nhật, ông Dũng vừa học vừa làm, vừa tranh thủ hoạt động cách mạng. Bằng nỗ lực và tinh thần yêu nước, ông trở thành một trong những người Việt đầu tiên nhận học bổng và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại một trường đại học danh tiếng ở Tokyo.

Năm 1981, ông trở về nước, trong bối cảnh Việt Nam gặp nhiều khó khăn do bị bao vây cấm vận. Ông được phân công làm chuyên viên Sở Ngoại thương TP.HCM, đồng thời tham gia Tổ tư vấn kinh tế cho Bí thư Thành ủy Võ Văn Kiệt, góp phần triển khai nhiều dự án xuất nhập khẩu quan trọng. Dù có nhiều cống hiến trên cả hai mặt trận chiến đấu và kinh tế, khi nghỉ hưu, ông vẫn sống giản dị, tích cực làm thiện nguyện, giúp đỡ cộng đồng và truyền lửa cho thế hệ trẻ.

Đạo diễn Đào Nhân (trái), nhà văn Minh Chuyên và nhân chứng lịch sử cùng ê kíp làm phim tài liệu (ảnh chụp năm 2000) - Ảnh: NVCC

- Động lực nào thôi thúc anh thực hiện bộ phim này?

- Đạo diễn, nhà báo Đào Nhân: Tôi làm báo, viết nhiều về doanh nhân, doanh nghiệp và các tấm gương vượt khó. Đồng thời, tôi là thành viên của CLB Trái tim người lính Phương Nam. Đam mê phim tài liệu đã theo tôi suốt hơn 25 năm, trong đó có hơn 10 năm gắn bó với VTV, 5 năm ở VTC và nhiều năm làm việc tại các hãng phim về thể loại tài liệu chính luận.

Động lực trực tiếp đến từ sự giới thiệu của cựu chiến binh Nguyễn Công Trung - Chủ tịch CLB Trái tim người lính Phương Nam. Khi biết về chuyện gia đình ông Đỗ Văn Dũng, tôi nhận thấy đây là đề tài quá hay: Một gia đình tiêu biểu cho truyền thống cách mạng, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, vẫn giữ trọn tinh thần yêu nước.

Tôi nghĩ cần đưa chuyện này đến công chúng, nhất là thế hệ trẻ, để họ hiểu thêm về những hy sinh thầm lặng của cha anh. Chính vì vậy, tôi quyết tâm thực hiện bộ phim, coi đó là đóng góp nhỏ bé của mình trong dịp kỷ niệm lớn của dân tộc.

https://www.youtube.com/watch?v=38ElskDczpk

- Quá trình sản xuất bộ phim diễn ra như thế nào?

- Đạo diễn, nhà báo Đào Nhân: Từ lúc lên ý tưởng đến khi hoàn thành, chúng tôi mất khoảng 3 tháng. Đây là thời gian ngắn so với một phim tài liệu, nên ê kíp phải làm việc hết sức khẩn trương. Chúng tôi tham khảo nhiều nguồn tư liệu, tìm gặp trực tiếp nhân vật và nhân chứng lịch sử để xác minh. TS Đỗ Văn Dũng và gia đình đã hỗ trợ chúng tôi rất nhiều, cung cấp nhiều tài liệu quý hiếm.

Ngoài ra, nhiều nhân chứng cách mạng đã góp phần tạo tính thuyết phục cho phim: Ông Hồ Văn Tống, người thợ dệt đầu tiên của xưởng Nam Thành; ông Lê Hữu Nghĩa (bí danh Hai A), nguyên Quận đội trưởng Bình Hòa, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 3 Trung đoàn Quyết Thắng (thuộc lực lượng võ trang Sài Gòn - Gia Định); bà Lê Thị Thanh Hải, nguyên chiến sĩ K.41, nguyên Phó giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh (khu vực phía nam)… Chính những lời kể của họ làm cho bộ phim trở nên sống động, giàu cảm xúc và có giá trị tư liệu cao.

- Theo anh, ý nghĩa lớn nhất của bộ phim này là gì?

- Đạo diễn, nhà báo Đào Nhân: Tôi coi Chiến binh thầm lặng vừa là tác phẩm tri ân, vừa là thông điệp gửi gắm. Tri ân bởi gia đình ông Đỗ Văn Dũng đã cống hiến nhiều thế hệ cho cách mạng, từ những năm chống Pháp, chống Mỹ cho đến công cuộc xây dựng đất nước sau chiến tranh. Thông điệp là tinh thần yêu nước, ý chí vượt khó, sự dấn thân của những con người bình dị. Họ chính là những “chiến binh” thầm lặng góp phần vào đại thắng và sự phát triển của đất nước.

https://youtu.be/yUegn-rCp68?si=lbObr65QV3Ote437

Bộ phim cũng khẳng định vai trò của phim tài liệu trong việc lưu giữ lịch sử. Đây là dòng phim không dễ hút khán giả, nhưng giá trị của nó là trường tồn. Mỗi bộ phim tài liệu là một lát cắt lịch sử, góp phần làm đầy bức tranh ký ức dân tộc. Tôi tin rằng khi xem phim, công chúng, đặc biệt là thanh niên, sẽ thêm tự hào về truyền thống cách mạng và ý thức trách nhiệm với Tổ quốc.

- Anh muốn gửi gắm điều gì đến khán giả khi phim ra mắt?

- Đạo diễn, nhà báo Đào Nhân: Thú thật, làm phim trong thời gian ngắn như vậy khó tránh khỏi thiếu sót, có thể còn “sạn” chưa được nhặt hết. Tôi rất mong khán giả góp ý để những bộ phim sau hoàn thiện hơn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các nhân vật, nhân chứng lịch sử, đồng nghiệp trong ê kíp đã hỗ trợ hết mình để có tác phẩm kịp ra mắt đúng dịp kỷ niệm trọng đại.

Điều tôi mong nhất là khán giả đón nhận bộ phim như một tài liệu lịch sử, chứ không đơn thuần là tác phẩm điện ảnh. Phim tài liệu vốn kén người xem, nhưng nếu biết trân trọng, nó sẽ trở thành kho tư liệu vô giá cho các thế hệ mai sau. Đó cũng là động lực để tôi và nhiều đồng nghiệp tiếp tục theo đuổi dòng phim này, dù vất vả, nhưng đầy ý nghĩa.

TS Đỗ Văn Dũng - nhân vật trung tâm trong phim

Sinh năm 1953 tại Quảng Nam, lớn lên trong gia đình 3 thế hệ làm cách mạng.

Từ năm 13 tuổi tham gia giao liên, sau trở thành chiến sĩ biệt động Sài Gòn - Gia Định.

Năm 1971, được cử sang Nhật Bản du học ngành kinh tế quốc tế, là một trong những người Việt Nam đầu tiên nhận học bổng và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Tokyo.

Năm 1981, trở về Việt Nam, công tác tại Sở Ngoại thương TP.HCM, đồng thời tham gia Tổ tư vấn kinh tế cho Bí thư Thành ủy Võ Văn Kiệt, góp phần triển khai nhiều dự án xuất nhập khẩu quan trọng.

Khi nghỉ hưu vẫn sống giản dị, gắn bó công tác thiện nguyện, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ bằng chính câu chuyện đời mình.

Nguyễn Tuyết