Có cơ sở miễn trách nhiệm hình sự trong vụ nhận 6 năm tù vì nhân giống, mua bán gà lôi trắng?

Vụ án Thái Khắc Thành (trú xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An) lĩnh 6 năm tù vì nuôi, mua bán gà lôi trắng, loài động vật nằm trong danh mục IB động vật nguy cấp, quý, hiếm đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận.

Có sự thay đổi chính sách pháp luật

Ngày 13/8, trao đổi với PV Tiền Phong, Thạc sĩ - Luật sư Chu Thị Út Quỳnh, Phó giám đốc Hãng luật Lê Hồng Hiển và Cộng sự, Đoàn Luật sư Hà Nội cho biết, từ ngày 1/7/2025, Thông tư 27/2025/TT-BNNMT chính thức có hiệu lực, đưa gà lôi trắng từ nhóm IB (nghiêm cấm khai thác, sử dụng mẫu vật từ tự nhiên vì mục đích thương mại) xuống nhóm IIB (hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại).

Theo luật sư Quỳnh, đây là sự thay đổi chính sách pháp luật có thể "mở đường" cho việc miễn trách nhiệm hình sự đối với bị cáo trong vụ án “nuôi, bán gà lôi trắng” từng bị tuyên 6 năm tù.

Quy định trước đây tại Nghị định 84/2021/NĐ-CP, gà lôi trắng thuộc danh mục động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm nhóm IB, bị nghiêm cấm khai thác, nuôi, buôn bán vì mục đích thương mại. Hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự theo Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”.

Thạc sĩ - Luật sư Chu Thị Út Quỳnh

Tuy nhiên, Thông tư 27/2025/TT-BNNMT về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm, và thực thi Công ước CITES, có hiệu lực từ 1/7/2025, đã điều chỉnh phân loại, đưa gà lôi trắng từ nhóm IB xuống nhóm IIB. Nhóm IIB chỉ bị hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại, không còn thuộc diện nghiêm cấm tuyệt đối.

“Việc chuyển gà lôi trắng từ nhóm IB sang IIB thể hiện sự thay đổi chính sách pháp luật. Hành vi nuôi, bán gà lôi trắng trước đây vốn bị coi là tội phạm nay không còn nguy hiểm cho xã hội. Căn cứ nguyên tắc áp dụng luật có lợi cho người phạm tội và khoản 1 Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015, hoàn toàn có thể xem xét miễn trách nhiệm hình sự trong vụ án này. Đây là hướng áp dụng pháp luật vừa có cơ sở vững chắc, vừa phù hợp với tinh thần nhân đạo, tránh hình sự hóa những quan hệ xã hội không còn gây nguy hại”, luật sư Quỳnh phân tích.

heo Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015, một trong những căn cứ miễn trách nhiệm hình sự là khi hành vi không còn nguy hiểm cho xã hội do thay đổi chính sách, pháp luật. Quy định này được áp dụng cả với hành vi phạm tội xảy ra trước thời điểm thay đổi nếu vụ án vẫn đang trong giai đoạn điều tra, truy tố hoặc xét xử.

Khoản 3, Điều 7, Bộ luật hình sự 2015 quy định: “Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành”.

Luật sư Chu Thị Út Quỳnh cho rằng, việc miễn trách nhiệm hình sự trong trường hợp này sẽ vừa đảm bảo quyền lợi của bị cáo, vừa thể hiện tính linh hoạt của chính sách hình sự, cân bằng giữa bảo tồn và quyền lợi chính đáng của người dân.

Sự thay đổi phân loại của gà lôi trắng theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật quản lý mà còn có ý nghĩa thực tiễn lớn, mở ra cơ hội áp dụng nguyên tắc nhân đạo của pháp luật hình sự. Nếu được xem xét, đây sẽ là một minh chứng cho tinh thần “nghiêm minh nhưng không cứng nhắc”, hướng tới nền tư pháp công bằng và hợp lý hơn.

Hình ảnh bị cáo Thái Khắc Thành nhận bản án 6 năm tù và vợ con tại tòa.

Trong vụ việc của bị cáo Thành có nhiều tình tiết giảm nhẹ như: Thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn với mẹ già hơn 80 tuổi, vợ làm công nhân, 3 con nhỏ (cháu lớn mới học lớp 2, con út chưa tròn 2 tuổi), nhân thân tốt, chưa từng vi phạm pháp luật, bố mẹ được Chủ tịch Nước tặng huy chương kháng chiến chống Mỹ.

Quá trình điều tra, gia đình bị cáo đã tự nguyện nộp số tiền thu lời bất chính 2 triệu đồng. Theo Điều 54 Bộ luật Hình sự 2015, trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ, Tòa án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung, chuyển xuống mức của khung liền kề.

Mặc dù hành vi của bị cáo Thái Khắc Thành là vi phạm pháp luật, tuy nhiên hành vi xuất phát từ sự thiếu hiểu biết pháp luật, không nhận thức đầy đủ về việc nuôi sinh sản loài thuộc danh mục IB cũng bị xử lý hình sự.

“Tôi tin rằng, pháp luật cần nghiêm để bảo vệ đa dạng sinh học, nhưng cũng cần khoan hồng với những trường hợp vi phạm do thiếu hiểu biết và đang oằn mình trong hoàn cảnh ngặt nghèo của số phận. Tôi tin rằng, ở phiên phúc thẩm tới, công lý sẽ song hành cùng lòng nhân ái”, luật sư Quỳnh nói.

Diễn biến chi tiết vụ án

Theo hồ sơ vụ án, năm 2024, Thành lên mạng xã hội mua một con gà lôi trống của một người không quen biết ở Cần Thơ với giá 4,5 triệu đồng. Sau đó, cũng qua mạng xã hội, Thành liên hệ với người ở huyện Diễn Châu cũ, trao đổi một con chim chích chòe lửa mà mình đang nuôi lấy hai con gà lôi mái của người này, đưa về nuôi chung với con gà lôi trống.

Thành bị cáo buộc không đăng ký với cơ quan có thẩm quyền về việc nuôi những con gà lôi trên. Quá trình nuôi, các con gà lôi mái đẻ được 13 trứng, 3 trứng bị hỏng, số còn lại ấp nở ra được 10 gà con.

Thái Khắc Thành thời điểm bị bắt giữ

Đến tháng 3, Thành đăng bán gà lôi con trên Facebook. Ngày 26/3, Thành nhận tin nhắn của tài khoản lạ không rõ tên, tuổi, địa chỉ, hỏi mua 10 con gà lôi con. Hai bên thống nhất giá 500.000 đồng một con, số tiền phải thanh toán là 5 triệu đồng. Do gà con còn non, đối tác bảo Thành nuôi thêm mấy ngày với tiền công nuôi là một triệu đồng, và hẹn thời gian giao ngày 2/4.

Thành sau đó dùng số tài khoản ngân hàng của vợ Nguyễn Thị Oanh để nhận 2 triệu đồng tiền cọc từ một tài khoản tên Bùi Tuấn Anh, trú xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình cũ. Số tiền còn lại 4 triệu đồng và 2,6 triệu đồng cước xe vận chuyển sẽ thanh toán nốt sau khi người mua nhận đủ.

Khoảng 7h ngày 1/4, Thành gọi điện cho anh Thái Đình Sơn, trú huyện Đô Lương cũ, nhờ lái ôtô vận chuyển gà, tiền công 2,6 triệu đồng. Do đường xa, mắt kém nên sau khi được một người đàn ông sử dụng số điện thoại lạ gọi điện chuyển một triệu đồng tiền vận chuyển ứng trước, anh Sơn đã thuê anh Hoàng Văn Truyền, trú cùng huyện Đô Lương cũ, lái ôtô chở gà của anh Thành ra tỉnh Thái Bình cũ để giao cho đối tác, tiền công 2,5 triệu đồng.

19h cùng ngày, Thành và vợ bắt 10 con gà lôi con bỏ vào hai thùng giấy carton đã đục lỗ sẵn, lấy băng keo dán kín mặt thùng. Khoảng 7h ngày 2/4, xe chạy đến đường ĐH07, thuộc huyện Vũ Thư đã bị Công an tỉnh Thái Bình kiểm tra, thu 10 con gà.

Công an tỉnh Thái Bình sau đó khám nhà Thành ở xóm Thịnh Tâm, xã Thịnh Sơn, huyện Đô Lương cũ, thu thêm 3 con.

Thu Hiền